Slagkrachtige bestuurlijke structuur

Regeerakkoord Sectie

2.2.1 Slagkrachtige bestuurlijke structuur Door het ondersteunen van schaalvergro-ting, creëren we sterke en bestuurskrachtige lokale besturen. Deze schaalvergroting gebeurt op vrijwillige basis. Lokale besturen kunnen vrij kiezen of en met wie ze wensen te fusioneren. De lokale besturen leggen de voorstellen tot fusie voor aan de Vlaamse regering die al of niet een decretaal initia-tief kan nemen. De Vlaamse regering werkt een financieel ondersteuningspakket uit voor fusieoperaties die een bepaalde minimale schaalgrootte bereiken en ingaan vanaf de nieuwe lokale bestuursperiode in 2024. Deze financiële ondersteuning (schuldovername) wordt gedifferentieerd naargelang de bereikte schaalgrootte. Naast de schuldovername zal er ook een garantie-regeling voor het gemeentefonds van toepassing zijn waardoor de nieuwe fusie-gemeente, nooit minder ontvangen dan de som van de afzonderlijke lokale besturen. We zetten in op regiovorming. Deze regio-vorming moet van onderuit worden opge-bouwd en gedragen door de lokale besturen. De burgemeesters van de betrokken lokale besturen vormen de spil van deze regiovorming. Om tot een grotere coherentie te komen en deze regiovorming te stimuleren, zal de Vlaamse regering, verder bouwend op de reeds uitgevoerde regioscreening, vaste regio’s afbakenen waarbinnen alle vormen van intergemeente-lijke samenwerking, zowel de bestaande als nieuwe, moeten plaatsvinden (behoudens zij die op een hogere schaal georganiseerd zijn). Dit moet de huidige verrommeling tegengaan en leiden tot minder mandaten. We werken bestaande drempels weg die verhinderen dat samenwerkingsverbanden fuseren. De Vlaamse overheid zal de eigen regionale afbakeningen afstemmen op deze regio’s. Er wordt een kader uitgewerkt dat bijkomende instrumenten bevat om de regiovorming te ondersteunen (bv. rond herverdelingsproblematieken tussen de betrokken lokale besturen). De functie van provinciegouverneur evolueert - naast de uitvoering van zijn federale taken - steeds meer naar een actieve verbindings- en verzoeningsrol tussen de gemeenten en de Vlaamse overheidsdiensten actief in de provincie. Als voogdijoverheid stelt Vlaanderen zich op als kennispartner die vertrouwen schenkt aan zijn lokale besturen. De Vlaamse overheid concentreert zich op het defini-eren van strategische beleidsambities en de algemene spelregels. Dit betekent dat de lokale besturen meer autonomie krijgen en bevoegdheden om aan deze beleidsambi-ties invulling te geven, waar mogelijk conform het subsidiariteitsprincipe, worden overgeheveld naar het lokaal niveau. In een commissie decentralisatie, overlegt de Vlaamse regering samen met de lokale besturen op welke terreinen, bovenop de in dit regeerakkoord gemaakte afspraken, en door aanpassing van welke regelgeving en binnen welke termijn, zij de autonomie voor de lokale besturen verhoogt door, o.a. de afschaffing van Vlaamse sturing; minder of soepelere normering of de aanpassing van administratieve praktijken. De Vlaamse overheid focust op de onder-steuning en coaching van de lokale besturen. Het algemeen bestuurlijk toezicht wordt op een restrictieve manier toegepast en beperkt zich tot wettigheidstoezicht. Het goedkeuringstoezicht wordt verder afge-bouwd. Het decreet op de begraafplaatsen en de lijkbezorging en het decreet Lokaal Bestuur passen we aan zodat ook private actoren het initiatief kunnen nemen tot de oprich-ting en het beheer van een crematorium, binnen een duidelijk toezichtskader van de Vlaamse overheid (bv. op het vlak van ethiek, milieunormen,…). Daarnaast evalu-eren we, in overleg met de lokale besturen en andere betrokkenen (uitvaartonderne-mers, crematoria,…) of er nog andere actualisaties mogelijk en wenselijk zijn. Bij uitblijven van een wijziging van art. 60 § 6 van de OCMW-wet, onderzoeken we op welke manier sociale diensten op de meest efficiënte en effectieve manier kunnen worden georganiseerd. We bouwen een kader uit waarbinnen het right to challenge ten aanzien van de gemeenten en de intergemeentelijke samenwerkingsverbanden georganiseerd kan worden. Hierbij laten we ons inspireren door buitenlandse voorbeelden. Om tot een versterkte aanpak van kwets-bare wijken (op basis van indicatoren zoals lage werkzaamheidsgraad, slechte woonkwaliteit, lage scholingsgraad, hoge concentratie anderstaligheid, lage inko-mens…) te komen, sluit de Vlaamse regering met het betrokken lokaal bestuur een wijkverbeteringscontract af. Aangezien de steden en gemeenten zelf het best geplaatst zijn om de lokale situatie te beoordelen, nemen zij het initiatief om in te tekenen op een Vlaamse oproep met jurering. In dit wijkverbeteringscontract engageren zowel de verschillende betrokken beleidsdomeinen van de Vlaamse overheid als het betrokken lokaal bestuur zich om, door middel van een mix van kordate en zachte maatregelen, waarbij conform het bestuursdecreet kan worden afgeweken van bestaande regelgeving, de vicieuze cirkel in deze wijken te doorbreken door in te zetten op o.a. wonen, onderwijs, werk. Om de inspanningen van gemeenten ten gevolge van het beheren van de open ruimte te valoriseren en om de open ruimte te vrijwaren, zal er naast het gemeente-fonds een bijkomende algemene financie-ringslijn opgebouwd worden waarvoor alle gemeenten behalve de 13 centrumsteden in aanmerking komen. De impact ervan wordt geleidelijk opgebouwd om in 2024 op volle kracht te komen. Deze financieringslijn volgt dezelfde groeivoet als het gemeente-fonds, ook na 2024. Er wordt vanaf 2020 een bedrag van 4 miljoen euro ter beschikking gesteld voor de problematiek van de uitdijende effecten van het grootstedelijk gebied op Denderleeuw, Ninove, Geraardsbergen en Zottegem.

Evaluatie van de Bijdrage van de Regering aan het Nakomen van Beloftes uit het Regeerakkoord

De regering heeft verscheidene stappen ondernomen die overeenkomen met de intenties zoals die zijn vastgelegd in het regeerakkoord. Er is een nadrukkelijke focus op lokale autonomie, regiovorming en de ondersteuning van bestuurlijke slagkracht door middel van fusies en samenwerkingsverbanden tussen lokale besturen.

Slagkrachtige Bestuurlijke Structuur: In het regeerakkoord wordt gesproken over het versterken van lokale besturen door middel van vrijwillige schaalvergroting en regiovorming. Besluit [0] ondersteunt dit door te voorzien in een financieel ondersteuningspakket voor gemeenten die kiezen voor fusie, wat een directe uitvoering lijkt van de afspraken. Ook de afbakening van 17 referentieregio's zoals goedgekeurd in beslissing [1] en versterken van lokale besturen in de zorgraden zoals genoemd in besluit [2] illustreren de inzet van de overheid op dit gebied. De acties rond de regiovorming en het bevorderen van intergemeentelijke samenwerking [1][3][4][5][6][7][8] sluiten hier eveneens bij aan en tonen een voortdurende inspanning om verrommeling tegen te gaan en meer coherentie te creëren binnen de regio’s.

Financiële Ondersteuning en Decentralisatie: De verschillende besluiten rond financiële ondersteuning [0][9][10][11][12][13][14][15] getuigen van een actieve rol van de regering in het versterken van de financiële basis van lokale besturen. Dit is lijn met het regeerakkoord waarin staat dat de Vlaamse regering de lokale besturen wil ondersteunen en een garantie wil bieden dat fusiegemeenten niet minder zullen ontvangen dan de afzonderlijke lokale besturen.

Digitale Transformatie en Dienstverlening: De regering heeft de digitale transformatie en dienstverlening van lokale besturen een duw in de rug gegeven. Dit is te zien aan beslissingen gericht op innovatie, zoals de subsidiëring van het aanbod van 'Slimme Regio Vlaanderen' [16][17][18][19] en het relanceproject 'Gemeente zonder Gemeentehuis' [14][20].

Duurzaamheid en Infrastructuur: Investeringen in fietsinfrastructuur [12][13], de versterking van oproepen voor sportinfrastructuur [21], en de focus op asbestafbouwbeleid [22] zijn voorbeelden van initiatieven die getuigen van aandacht voor duurzaamheid en infrastructuur, hoewel geen directe link met het regeerakkoord vermeld is.

Democratie en Participatie: Een interessante ontwikkeling in het nakomen van de beloftes zijn de wetswijzigingen die bedoeld zijn om de lokale democratie te versterken [23]. De wijzigingen omvatten onder meer het moderniseren van de regels en het faciliteren van vrijwillige fusies tussen gemeenten.

Cultureel Beleid: Ook op het gebied van cultuur zijn er stappen ondernomen om de beleidsdoelstellingen te realiseren. De subsidie-instrumenten geoptimaliseerd om een duurzame, diverse en geïntegreerde cultuurwerking te stimuleren [24][25][26][27].

Samenvattend lijken de beslissingen van de regering een redelijk goede uitvoering te zijn van het regeerakkoord, met aanzienlijke inzet op het gebied van bestuurlijke versterking, financiële ondersteuning, duurzaamheid, digitale transformatie en democratische versterking. Het valt echter buiten het bereik van dit overzicht om een alomvattende evaluatie te geven over alle nuances in deze complexe beleidsdomeinen.

Details

Referenties

[0] : (2020-07-10) Vrijwillige fusies van gemeenten: ondersteunende maatregelen

[1] : (2021-03-12) Regiovorming: afbakening referentieregio’s en vervolgtraject

[2] : (2022-12-09) Slagkrachtige zorgraden door versterken rol lokale besturen, verhogen betrokkenheid welzijnsveld en actualisering van de opdrachten

[3] : (2020-10-09) Regiovorming met intergemeentelijke en bovenlokale samenwerking

[4] : (2022-07-08) Decreet regiovorming lokaal bestuur

[5] : (2022-10-14) Decreet regiovorming en wijziging decreet lokaal bestuur: referentieregio's

[6] : (2023-02-03) Decreet regiovorming en wijziging decreet lokaal bestuur: referentieregio's

[7] : (2023-03-24) Afwijkingsaanvragen principes regiovorming via digitaal loket

[8] : (2023-10-27) Regiovorming: wijziging verschillende decreten

[9] : (2021-07-16) Plan Vlaamse Veerkracht: Subsidiëring en ondersteuning van de lokale besturen in functie van het realiseren van samenwerkingsverbanden geïntegreerd breed onthaal in heel Vlaanderen en Brussel

[10] : (2020-12-04) Voorwaarden schuldovername vrijwillige samenvoeging gemeenten

[11] : (2021-01-29) Voorwaarden schuldovername vrijwillige samenvoeging gemeenten

[12] : (2021-02-26) Plan Vlaamse Veerkracht: projectsubsidie fietsinfrastructuur Vlaamse gemeenten

[13] : (2022-07-08) Plan Vlaamse Veerkracht: projectsubsidie aan Vlaamse gemeenten voor fietsinfrastructuur

[14] : (2021-07-09) Plan Vlaamse Veerkracht: Gemeente zonder Gemeentehuis

[15] : (2022-03-18) Subsidiëring lokale besturen afval- en materialenbeheer

[16] : (2021-06-04) Plan Vlaamse Veerkracht: Uitbouw Slimme Regio Vlaanderen door samenbrengen innovatiecapaciteit ondernemingen en stimuleren implementatie en kennisopbouw bij lokale besturen

[17] : (2020-07-17) Oproep tot erkenning en financiering van een Steunpunt Bestuurlijke Vernieuwing 2021-2025

[18] : (2021-07-09) Plan Vlaamse Veerkracht: 1,2 miljoen euro steun aan het initiatief om bedrijven te verenigen in het kader van Slimme Regio Vlaanderen

[19] : (2020-07-17) Opstart geïntegreerd planningsproces gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan ‘regionaalstedelijk gebied Mechelen’

[20] : (2022-12-09) Plan Vlaamse Veerkracht: subsidie transformatief ontwikkelings- en implementatietraject in het kader van de zesde oproep 'Gemeente zonder gemeentehuis'

[21] : (2020-07-17) Ondersteuning bovenlokale sportinfrastructuur en topsportinfrastructuur: wijzigingsdecreet

[22] : (2021-07-09) Plan Vlaamse Veerkracht: Asbestafbouwbeleid lokale besturen

[23] : (2020-07-17) Versterking lokale democratie: wijzigingsdecreet

[24] : (2022-12-16) Lokale besturen: diverse subsidies VIA6-akkoord

[25] : (2023-05-26) Voorontwerp van decreet over de bovenlokale cultuurwerking

[26] : (2023-05-26) Lokale besturen: werkingssubsidie aanvullend lokaal dienstenaanbod van algemeen economisch belang juli 2023 - december 2023.

[27] : (2023-07-07) Voorontwerp van decreet over de bovenlokale cultuurwerking